Karta przedmiotu

Instalacje pokładowe 2

Podstawowe informacje o zajęciach

Cykl kształcenia:

2025/2026

Nazwa jednostki prowadzącej studia:

Wydział Budowy Maszyn i Lotnictwa

Nazwa kierunku studiów:

Lotnictwo i kosmonautyka

Obszar kształcenia:

nauki techniczne

Profil studiów:

ogólnoakademicki

Poziom studiów:

pierwszego stopnia

Forma studiów:

stacjonarne

Specjalności na kierunku:

Awionika, Pilotaż, Samoloty, Silniki lotnicze, Zarządzanie ruchem lotniczym

Tytuł otrzymywany po ukończeniu studiów:

inżynier

Nazwa jednostki prowadzącej zajęcia:

Katedra Awioniki i Sterowania

Kod zajęć:

2805

Status zajęć:

obowiązkowy dla specjalności Awionika

Układ zajęć w planie studiów:

sem: 7 / W15 L30 P45 / 6 ECTS / E

Język wykładowy:

polski

Imię i nazwisko koordynatora:

dr inż. prof. PRz Bogusław Dołęga

Terminy konsultacji koordynatora:

poniedziałek 10:30-11:45 środa 12:15-13:45

semestr 7:

mgr inż. Michał Zielosko

semestr 7:

dr inż. Józef Grzybowski

Cel kształcenia i wykaz literatury

Główny cel kształcenia:
Nabycie wiedzy na temat budowy i właściwości instalacji pokładowych

Ogólne informacje o zajęciach:
W ramach przedmiotu omawiane są zasadnicze cechy konstrukcyjne i eksploatacyjne energetycznych instalacji pokładowych: paliwowej, przeciwpożarowej, klimatyzacji i hermetyzacji, przeciwoblodzeniowej, rozruchowej, tlenowej. Prezentowane są podstawowe metody projektowania instalacji oraz przykłady.

Materiały dydaktyczne:
Materiały pomocnicze: schematy, rysunki, przykłady

Wykaz literatury, wymaganej do zaliczenia zajęć

Literatura wykorzystywana podczas zajęć wykładowych
1	M. Stola, A. Stefanowicz	Wyposażenie samolotu	Wydawnictwa PW, Warszawa.	1978
2	Z. Polak, A. Rypulak	Awionika, przyrządy i systemy pokładowe	WSOSP Dęblin.	2002
3	I. Moir, A.G. Seabridge	Civil Avionics Systems	John Willey & Sons, Ltd.	2006
4	M. Adamowicz, Z. Juszczyński	Elektryczne instalacje pokładowe	Wydawnictwa PW, Warszawa.	1986

Literatura wykorzystywana podczas zajęć ćwiczeniowych/laboratoryjnych/innych
1	M. Stola, A. Stefanowicz	Zbiór zadań z instalacji hydraulicznych	Wydawnictwa Politechniki Warszawskiej.	1978

Wymagania wstępne w kategorii wiedzy / umiejętności / kompetencji społecznych

Wymagania formalne:
Rejestracja na studia specjalizacji AWIONIKA na semestr siódmy

Wymagania wstępne w kategorii Wiedzy:
Znajomość podstaw mechaniki, elektrotechniki, mechaniki płynów oraz budowy podstawowych przyrządów pomiarowych.

Wymagania wstępne w kategorii Umiejętności:
Umiejętność czytania schematów elektrycznych i hydraulicznych, posługiwania sie podstawowymi przyrządami pomiarowymi.

Wymagania wstępne w kategorii Kompetencji społecznych:
Umiejętność pracy w zespole (laboratoria oraz projektowanie)

Efekty kształcenia dla zajęć

MEK	Student, który zaliczył zajęcia	Formy zajęć/metody dydaktyczne prowadzące do osiągnięcia danego efektu kształcenia	Metody weryfikacji każdego z wymienionych efektów kształcenia	Związki z KEK	Związki z PRK
MEK01	Student rozumie zasadę działania instalacji pokładowych oraz metodykę projektowania	wykład	egzamin cz. pisemna	K-W10++	P6S-WG
MEK02	Student potrafi praktycznie wykonać proste czynności obsługowe instalacji oraz zaprojektować prostą instalację pokładową.	laboratorium, projekt indywidualny, projekt zespołowy	zaliczenie cz. praktyczna, prezentacja projektu	K-U16++ K-U18++	P6S-UO P6S-UW

Treści kształcenia dla zajęć

Sem.	TK	Treści kształcenia	Realizowane na	MEK
7	TK01	Wykład: Systemy paliwowe. Systemy pomiaru i wskazań ilości paliwa - elementy instalacji, rodzaje instalacji., rozmieszczenie zbiorników paliwa w samolotach jedno- i wielosilnikowych. Systemy dostawcze. Zbiorniki paliwa. Zasilanie paliwem: zasilanie grawitacyjne i ciśnieniowe, crossfeed, schemat budowy. Spuszczanie, odpowietrzanie i wypompowywanie. Przełączanie i przemieszczenie. Monitorowanie pracy instalacji paliwowej: użytkowanie, wskaźniki, instalacje ostrzegające, gospodarka paliwem (kolejność przełączania zbiorników paliwa), bagnet do bezpośredniego pomiaru ilości paliwa. Uzupełnianie paliwa i opróżnianie zbiorników - kolejność i sposoby uzupełniania paliwa, paliwo niezużywalne. Instalacja olejowa. Zabezpieczenie przeciw pożarowe. Wykrywanie ognia i dymu, systemy ostrzegawcze. Systemy gaszenia ognia. Kontrolowanie systemów. Klasyfikacje systemów pneumatycznych. Schemat konstrukcji i funkcjonowanie instalacji pneumatycznych. Źródła zasilania dla instalacji pneumatycznych. Kontrola ciśnienia. Rozprowadzanie. Wskazania i ostrzeganie. Współdziałanie systemów pneumatycznych z innymi systemami. Klimatyzacja i hermetyzowanie kabiny. Dostawa powietrza. Źródła dostaw powietrza włącznie z upustami z silnika, APU i z zasilania naziemnego. Klimatyzacja. Systemy klimatyzacyjne. Urządzenia cyrkulacji powietrza i wilgotności. Systemy rozprowadzania powietrza. Ogrzewanie i chłodzenie oraz budowa, działanie i sterowanie systemu regulacji temperatury. Systemy kontroli przepływu, temperatury i wilgotności. Hermetyzacja (pojęcia: wysokość kabinowa, maksymalna wysokość kabinowa, ciśnienie różnicowe). Systemy hermetyzacji (strefy hermetyzowane w samolocie), użytkowanie instalacji i wskaźniki. Kontrola i wskazania włącznie z zaworami kontrolnymi i bezpieczeństwa - urządzenia zabezpieczające i instalacje ostrzegania (gwałtowna dekompresja, ostrzeżenie o wysokości kabinowej, procedury awaryjne). Czujniki ciśnienia kabinowego. Instalacja tlenowa. Źródła, składowanie, rozprowadzanie. Regulacja dostaw. Zabezpieczanie przed lodem i deszczem - Powstawanie lodu, klasyfikacja i wykrywanie. Systemy przeciw oblodzeniowe: elektryczne, ciepłe powietrze, chemiczne. Systemy odladzania: elektryczne, pneumatyczne i chemiczne (schemat konstrukcji, ograniczenia eksploatacyjne, zasady uruchomienia i pracy (zależności czasowe) instalacji odladzającej). Schemat budowy, funkcjonowanie i użytkowanie systemów odladzania i przeciwoblodzeniowych: krawędzi natarcia skrzydeł i powierzchni sterujących, wlotów powietrza, śmigła (samolot); śmigła/wirniki (śmigłowiec) rurki Pitota, nadajniki ciśnienia statycznego i nadajniki kąta natarcia (urządzeń ostrzegania przed przeciągnięciem), szyby przedniej, systemów i instalacji oczyszczania skrzydła za pomocą płynów, instalacja usuwania wody deszczowej. Instalacja oświetleniowa: Zewnętrzna: nawigacyjne, lądowania, kołowania, do wykrywania oblodzenia. Wewnętrzne: kabinowe, w kokpicie, w luku bagażowym. Oświetlenie awaryjne. Masa i równowaga statku powietrznego Środek ciężkości / kalkulacja granic równowagi: wykorzystanie odpowiednich dokumentów. Systemy wzdłużnego wyważania paliwem. Przygotowanie statku powietrznego do ważenia. Ważenie statku powietrznego. Podwozie - budowa, amortyzacja. Systemy wypuszczania i chowania, normalne i awaryjne. Wskazania i ostrzeganie. Koła, hamulce, automat przeciwpoślizgowy i automatyczne hamowanie. Systemy rozruchu silników lotniczych. Naziemne dostawy elektryczności, hydrauliki i pneumatyki. Systemy obsługowe na pokładzie. Centralne komputery obsługowe. System ładowania danych. System biblioteki elektronicznej. Drukowanie. Kontrola struktury (kontrola dopuszczalnych uszkodzeń). Metodyka projektowania systemów pokładowych. Diagnostyka i niezawodność. Integracja systemów pokładowych. Tendencje rozwojowe w budowie instalacji pokładowych.	W01 - W15	MEK01
7	TK02	Laboratoria: 1. Instalacja elektryczna samolotu - budowa, sterowanie i wizualizacja stanu instalacji. Obsługa i parametry charakterystyczne akumulatorów lotniczych. Obsługa instalacji elektrycznej. 2. Instalacja wyważania samolotu. 3. Przetwarzanie energii elektrycznej. 4. Skalowanie paliwomierza lotniczego. 5. Instalacja paliwowa - wizualizacja i obsługa techniczna instalacji. 6. Instalacja smarowania silnika lotniczego, instalacja olejowa. Systemy rozruchu silników lotniczych. 7. System przeciwpożarowy - budowa, sterowanie i wizualizacja stanu instalacji, obsługa instalacji p-poż. 8. System przeciwoblodzeniowy - budowa, sterowanie i wizualizacja stanu instalacji, obsługa instalacji przeciwoblodzeniowej. 9. Systemy monitorowania instalacji hydraulicznej i elektrycznej. Obsługa techniczna statków powietrznych. 10. Instalacja klimatyzacji- instalacja ogrzewania kabiny. Instalacje i systemy pneumatyczne, obsługa instalacji pneumatycznej. Pozostałe instalacje. Obsługa instalacji oświetleniowej. Integracja systemów pokładowych. 12. Analiza systemu hydraulicznego wypuszczania podwozia. Obsługa instalacji hydraulicznej. 13. Analiza wzmacniacza hydraulicznego. 14. Analiza wielotłoczkowej pompy hydraulicznej. 15. Zajęcia zaliczeniowe. Projekty Wstępny projekt pokładowej instalacji hydraulicznej. Wstępny projekt pokładowej instalacji elektrycznej	L01 - L15, P01 - P15	MEK02

Nakład pracy studenta

Forma zajęć	Praca przed zajęciami	Udział w zajęciach	Praca po zajęciach
Wykład (sem. 7)		Godziny kontaktowe: 15.00 godz./sem.	Uzupełnienie/studiowanie notatek: 5.00 godz./sem. Studiowanie zalecanej literatury: 5.00 godz./sem.
Laboratorium (sem. 7)	Przygotowanie do laboratorium: 5.00 godz./sem.	Godziny kontaktowe: 30.00 godz./sem.	Dokończenia/wykonanie sprawozdania: 5.00 godz./sem.
Projekt/Seminarium (sem. 7)	Przygotowanie do zajęć projektowych/seminaryjnych: 5.00 godz./sem.	Godziny kontaktowe: 45.00 godz./sem..	Wykonanie projektu/dokumentacji/raportu: 45.00 godz./sem. Przygotowanie do prezentacji: 1.00 godz./sem.
Konsultacje (sem. 7)	Przygotowanie do konsultacji: 1.00 godz./sem.	Udział w konsultacjach: 0.50 godz./sem.
Egzamin (sem. 7)	Przygotowanie do egzaminu: 8.00 godz./sem.	Egzamin pisemny: 2.00 godz./sem.

Sposób wystawiania ocen składowych zajęć i oceny końcowej

Forma zajęć	Sposób wystawiania oceny podsumowującej
Wykład	Pisemny egzamin końcowy składający się z części problemowej i testowej (Mek01). Ocena końcowa jest średnią z obu części z tym, że dla pozytywnej weryfikacji niezbędne jest pozytywne zaliczenie obu części egzaminu.
Laboratorium	Oceniane jest przygotowanie do zajęć, wykonanie ćwiczenia oraz sposób opracowania sprawozdania (część Mek02)
Projekt/Seminarium	Oceniana jest aktywność studenta na zajęciach projektowych, ostateczna wersja projektu oraz sposób jej prezentacji (pozostała część Mek02)
Ocena końcowa	Ocena końcowa jest sumą ważoną zaliczenia zajęć laboratoryjnych z wagą 0.2, projektowania z wagą 0.4 oraz egzaminu końcowego z wagą 0.4; przy czym wszystkie oceny cząstkowe muszą być pozytywne.

Przykładowe zadania

Wymagane podczas egzaminu/zaliczenia
(-)

Realizowane podczas zajęć ćwiczeniowych/laboratoryjnych/projektowych
(-)

Inne
(-)

Czy podczas egzaminu/zaliczenia student ma możliwość korzystania z materiałów pomocniczych : tak

Dostępne materiały : Rozwiązując zagadnienia problemowe podczas pisania egzaminu student może korzystać z własnych notatek.

Treści zajęć powiazane są z prowadzonymi badaniami naukowymi tak

1	B. Dołęga; G. Kopecki; P. Rzucidło	Fault Detection and Identification in the Doubled Attitude and Heading Reference System (AHRS)	2025
2	B. Dołęga; G. Kopecki; D. Kordos; P. Rzucidło	Układ spadochronowy	2022
3	B. Dołęga; P. Grzybowski; G. Kopecki; D. Kordos; D. Nowak; P. Rzucidło; A. Tomczyk; Ł. Wałek	System redundantnego sterowania i nawigacji, zwłaszcza do samolotów bezzałogowych, ultralekkich załogowych i lekkich sportowych	2021