Karta przedmiotu
Historia urbanistyki
Podstawowe informacje o zajęciach
Cykl kształcenia:
2025/2026
Nazwa jednostki prowadzącej studia:
Wydział Budownictwa, Inżynierii środowiska i Architektury
Nazwa kierunku studiów:
Architektura
Obszar kształcenia:
nauki techniczne
Profil studiów:
ogólnoakademicki
Poziom studiów:
pierwszego stopnia
Forma studiów:
stacjonarne
Specjalności na kierunku:
Tytuł otrzymywany po ukończeniu studiów:
inżynier architekt
Nazwa jednostki prowadzącej zajęcia:
Katedra Architektury i Dziedzictwa Kulturowego
Kod zajęć:
24
Status zajęć:
obowiązkowy dla programu
Układ zajęć w planie studiów:
sem: 1 / W45 C15 / 4 ECTS / E
Język wykładowy:
polski
Imię i nazwisko koordynatora:
prof. dr hab. inż. Marek Gosztyła
semestr 1:
mgr inż. arch. Magdalena Janda , termin konsultacji budynek V, pokój V/D.-124, tel. 17 743 2106, m.wazio@prz.edu.pl, janda.m@prz.edu.pl
Cel kształcenia i wykaz literatury
Główny cel kształcenia:
Znajomość najważniejszych pojęć z zakresu historii urbanistyki oraz podstawowych konstrukcji urbanistycznych. Umiejętność opisywania planów miast posługując się odpowiednią terminologią. Rozróżnianie układów organicznych od zdefiniowanych, ortogonalnych od koncentrycznych oraz umiejętność ich scharakteryzowania. Znajomość głównych rodzajów funkcji miast oraz czynników wpływających na ich rozwój przestrzenny. Zdolność przedstawienia złożonych konstrukcji urbanistycznych w formie syntetycznego schematu ideowego. Poznanie najbardziej reprezentatywnych przykładów miast i układów urbanistycznych z Europy i Polski począwszy od starożytności do średniowiecza.
Ogólne informacje o zajęciach:
Moduł dotyczy zagadnień z historii urbanistyki, szczególnie zasad budowy miast, kompozycji oraz lokalizacji osiedli ludzkich. Zakres tematów obejmuje urbanistykę starożytnej cywilizacji Mezopotamii, Egiptu, Grecji, Rzymu oraz epokę średniowiecza w Europie i Polsce. Znajomość historii budowy miast ułatwia zrozumienie złożonych mechanizmów rządzących organizmem miejskim w przeszłości i obecnie, oraz pozwala elastyczniej projektować urbanistykę współczesną.
Materiały dydaktyczne:
Zbiór wybranych materiałów graficznych przedstawiających omawiane układy urbanistyczne. Materiały udostępniane są w wersji elektronicznej.
Wykaz literatury, wymaganej do zaliczenia zajęć
| 1 | Baines J., Malek J. | Wielkie Kultury Świata - Egipt | Wyd. Świat Ksiażki, Warszawa. | 1996 |
| 2 | Czarnecki W. | Planowanie miast i osiedli, T. I, Wiadomości Ogólne | Warszawa. | 1945 |
| 3 | Kalinowski W. | Zarys historii budowy miast w Polsce do połowy XIX wieku | Toruń. | 1966 |
| 4 | Mumford L. | The City in History | New York. | 1962 |
| 5 | Ostrowski W. | Materiały do historii budowy miast | Warszawa. | 1955 |
| 6 | Roaf M. | Wielkie Kultury Świata - Mezopotamia | Diogenes, Warszawa. | 1998 |
| 7 | Tołwiński T. | Urbanistyka T. I | Wyd. Ministerstwa Odbudowy, Warszawa. | 1948 |
| 8 | Wąsowicz A. | Zagospodarowanie przestrzenne miast greckich | Ossolineum, Wrocław. | 1982 |
| 9 | Wróbel T. | Zarys historii budowy miast | Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk. | 1971 |
| 1 | Gawlikowska K. | Sztuka Mezopotamii | Wyd. Wiedza Powszechna, Warszawa. | 1975 |
| 2 | Gruszkowski W. | Zarys historii urbanistyki | Wyd. Uniwersytet Gdański, Gdańsk. | 1989 |
| 3 | Honour H., Fleming J. | Historia sztuki świata | Arkady, Warszawa. | 2006 |
| 4 | Kalinowski W. | Zarys historii budowy miast w Polsce do połowy XIX wieku | Wyd. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń. | 1966 |
| 5 | Kostrzewska M. | Miasto europejskie na przestrzeni dziejów | Akapit-DTP, Gdańsk. | 2013 |
| 6 | Książek M. | Zarys budowy miast średniowiecznych w Polsce | Wyd. Politechnika Krakowska, Kraków. | 1996 |
| 7 | Książek M. | Materiały pomocnicze do studiów w zakresie historii urbanistyki | Wyd. Politechnika Krakowska, Kraków. | 1994 |
| 8 | Kuśnierz-Krupa D. | Historia urbanistyki. Przewodnik po przedmiocie | Wyd. Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów. | 2013 |
| 9 | Michałowski K. | Nie tylko piramidy… Sztuka dawnego Egiptu | Wyd. Wiedza Powszechna, Warszawa. | 1966 |
| 10 | Ostrowski W. | Wprowadzenie do historii budowy miast. Ludzie i środowisko | Wyd. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa. | 2001 |
| 11 | Ostrowski W. | Materiały do historii budowy miast | Warszawa. | 1955 |
| 12 | Parnicki-Pudełko S. | Agora. Geneza i rozwój rynku greckiego | Zakład im. Ossolińskich, Warszawa. | 1957 |
| 13 | Rofl T. | Historia architektury. Od starożytności po czasy współczesne | Parragon Books, Bath. | 2009 |
| 14 | Sawczuk-Nowara H. | Historia budowy miast: materiały pomocnicze | Wyd. Politechnika Białostocka, Białystok. | 1991 |
| 15 | Słodczyk J. | Historia planowania i budowy miast | Wyd. Uniwersytet Opolski, Opole. | 2012 |
| 16 | Tołwiński T. | Urbanistyka T. I | Wyd. Ministerstwa Odbudowy, Warszawa. | 1947 |
| 17 | Wąsowicz A. | Zagospodarowanie przestrzenne miast greckich | Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław. | 1982 |
| 18 | Wróbel T. | Zarys historii budowy miast | Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk. | 1971 |
Wymagania wstępne w kategorii wiedzy / umiejętności / kompetencji społecznych
Wymagania formalne:
Znajomość zagadnień związanych z historią urbanistyki.
Wymagania wstępne w kategorii Wiedzy:
Znajomość budowy miast z poszczególnych okresów historycznych.
Wymagania wstępne w kategorii Umiejętności:
Umiejętność rozróżniania, nazwania oraz podania przykładów na poszczególne typy miasta.
Umiejętność stosowania słownictwa urbanistycznego, np. układ organiczny, układ zdefiniowany, układ ortogonalny.
Wymagania wstępne w kategorii Kompetencji społecznych:
Poszanowanie i zrozumienie potrzeby ochrony historycznych układów urbanistycznych miast.
Efekty kształcenia dla zajęć
| MEK | Student, który zaliczył zajęcia | Formy zajęć/metody dydaktyczne prowadzące do osiągnięcia danego efektu kształcenia | Metody weryfikacji każdego z wymienionych efektów kształcenia | Związki z KEK | Związki z PRK |
|---|---|---|---|---|---|
| MEK01 | B.W1. zna i rozumie teorię architektury i urbanistyki przydatną do formułowania i rozwiązywania prostych zadań z zakresu projektowania architektonicznego i urbanistycznego oraz planowania przestrzennego | wykład | egzamin cz. pisemna |
K-W03++ K-W09+++ |
P6S-WK |
| MEK02 | B.W2. zna i rozumie historię architektury i urbanistyki, architekturę współczesną, ochronę dziedzictwa, w zakresie niezbędnym w twórczości architektonicznej, urbanistycznej i planistycznej | wykład | egzamin cz. pisemna |
K-W03+++ K-W09+++ |
P6S-WK |
| MEK03 | B.W3. zna i rozumie znaczenie środowiska przyrodniczego w projektowaniu architektonicznym, urbanistycznym i planowaniu przestrzennym | wykład | egzamin cz. pisemna |
K-W03++ K-W09++ |
P6S-WK |
| MEK04 | B.U1. potrafi integrować wiedzę z zakresu różnych obszarów nauki m.in. historii, historii architektury, historii sztuki i ochrony dóbr kultury podczas rozwiązywania zadań inżynierskich | ćwiczenia | kolokwium, obserwacja wykonawstwa |
K-U01++ |
P6S-UK P6S-UO P6S-UU P6S-UW |
| MEK05 | B.U2. potrafi dostrzegać znaczenie pozatechnicznych aspektów i skutków działalności projektowej architekta, w tym jej wpływu na środowisko kulturowe i przyrodnicze | ćwiczenia | kolokwium, obserwacja wykonawstwa |
K-U01++ |
P6S-UK P6S-UO P6S-UU P6S-UW |
| MEK06 | B.S1. jest gotów do formułowania opinii dotyczących osiągnięć architektury i urbanistyki, ich uwarunkowań oraz innych aspektów działalności architekta, a także przekazywania informacji i opinii | wykład, ćwiczenia | kolokwium, obserwacja wykonawstwa |
K-K02+++ K-K03+++ |
P6S-KK P6S-KO |
| MEK07 | B.S2. jest gotów do rzetelnej samooceny, formułowania konstruktywnej krytyki dotyczącej działań architektonicznych i urbanistycznych | wykład, ćwiczenia | kolokwium, obserwacja wykonawstwa |
K-K03++ |
P6S-KO |
Treści kształcenia dla zajęć
| Sem. | TK | Treści kształcenia | Realizowane na | MEK |
|---|---|---|---|---|
| 1 | TK01 | W01-W03, C01 | MEK02 MEK03 MEK04 | |
| 1 | TK02 | W04-W10, C02-C03 | MEK01 MEK02 MEK03 MEK04 MEK05 MEK06 MEK07 | |
| 1 | TK03 | W11-W17, C04-C05 | MEK01 MEK02 MEK03 MEK04 MEK05 MEK06 MEK07 | |
| 1 | TK04 | W18-W24, C06-C07 | MEK01 MEK02 MEK03 MEK04 MEK05 MEK06 MEK07 | |
| 1 | TK05 | W25-W31, C08-C09 | MEK01 MEK02 MEK03 MEK04 MEK05 MEK06 MEK07 | |
| 1 | TK06 | W32-W33, C10 | MEK01 MEK02 MEK03 MEK04 MEK05 MEK06 MEK07 | |
| 1 | TK07 | W34-W35, C11 | MEK01 MEK02 MEK03 MEK04 MEK05 MEK06 MEK07 | |
| 1 | TK08 | W36-W37, C12 | MEK01 MEK02 MEK03 MEK04 MEK05 MEK06 MEK07 | |
| 1 | TK09 | W38-W40, C13 | MEK01 MEK02 MEK03 MEK04 MEK05 MEK06 MEK07 | |
| 1 | TK10 | W41-W44, C14 | MEK01 MEK02 MEK03 MEK04 MEK05 MEK06 MEK07 | |
| 1 | TK11 | W45, C15 | MEK01 MEK02 MEK03 MEK04 MEK05 MEK06 MEK07 |
Nakład pracy studenta
| Forma zajęć | Praca przed zajęciami | Udział w zajęciach | Praca po zajęciach |
|---|---|---|---|
| Wykład (sem. 1) | Godziny kontaktowe:
45.00 godz./sem. |
Uzupełnienie/studiowanie notatek:
5.00 godz./sem. Studiowanie zalecanej literatury: 5.00 godz./sem. |
|
| Ćwiczenia/Lektorat (sem. 1) | Przygotowanie do ćwiczeń:
5.00 godz./sem. Przygotowanie do kolokwium: 10.00 godz./sem. |
Godziny kontaktowe:
15.00 godz./sem. |
Dokończenia/studiowanie zadań:
20.00 godz./sem. |
| Konsultacje (sem. 1) | Udział w konsultacjach:
3.00 godz./sem. |
||
| Egzamin (sem. 1) | Przygotowanie do egzaminu:
10.00 godz./sem. |
Egzamin pisemny:
2.00 godz./sem. |
Sposób wystawiania ocen składowych zajęć i oceny końcowej
| Forma zajęć | Sposób wystawiania oceny podsumowującej |
|---|---|
| Wykład | Egzamin pisemny |
| Ćwiczenia/Lektorat | Średnia arytmetyczna ocen z kolokwiów i szkicownika. |
| Ocena końcowa | Średnia ważona ocen z ćwiczeń i egzaminu pisemnego. |
Przykładowe zadania
Wymagane podczas egzaminu/zaliczenia
HU - egzamin sem. 1.pdf
Realizowane podczas zajęć ćwiczeniowych/laboratoryjnych/projektowych
Tiryns szkic.jpg
Inne
(-)
Czy podczas egzaminu/zaliczenia student ma możliwość korzystania z materiałów pomocniczych : nie
Treści zajęć powiazane są z prowadzonymi badaniami naukowymi tak
| 1 | J. Gosztyła; M. Gosztyła; P. Pasztor; K. Sikorski | Railway station in Rzeszow – social impact building, building material structure survey | 2025 |
| 2 | M. Gosztyła; J. Kolak | Projektowanie przestrzeni terapii dla osób ze spektrum autyzmu | 2025 |
| 3 | M. Gosztyła; T. Gosztyła; P. Pasztor; K. Sikorski | Research on polychromies from the medieval period in the archcatedral basilica in Przemysl | 2024 |
| 4 | D. Bryl; M. Gosztyła; T. Gosztyła; S. Leś; K. Sikorski | Problematyka konserwatorska murów Podziemnej Trasy Turystycznej w Rzeszowie w świetle ostatnich badań stopnia zawilgocenia i zasolenia ścian piwnic | 2023 |
| 5 | K. Gołąbek; M. Gosztyła; A. Mikrut-Kusy | Rzeszow Castle: History and Contemporaneity - proposal for a new interior adaptation | 2023 |
| 6 | M. Gosztyła; B. Motyl | Historyczne centra logistyczne Podkarpacia od XVI do XVII wieku | 2021 |
| 7 | M. Gosztyła; K. Sikorski | Rotunda św. Mikołaja w Przemyślu — badanie struktur materiału budowli | 2021 |
| 8 | M. Gosztyła; T. Gosztyła; S. Łukasik | Therapeutic Facility for Individuals with Autism Spectrum Disorder | 2021 |
| 9 | M. Gosztyła; K. Sikorski | Badania i renowacja murów kościoła i klasztoru Karmelitów Bosych w Przemyślu | 2020 |
| 10 | M. Gosztyła; P. Pásztor; K. Sikorski | Problematika zachovávania konzervátorskej substancie na príklade obnovy múrov ZÁMKU LIGĘZOVCOV V PRZECŁAWI | 2020 |