Karta przedmiotu

Statki powietrzne

Podstawowe informacje o zajęciach

Cykl kształcenia:

2025/2026

Nazwa jednostki prowadzącej studia:

Wydział Budowy Maszyn i Lotnictwa

Nazwa kierunku studiów:

Lotnictwo i kosmonautyka

Obszar kształcenia:

nauki techniczne

Profil studiów:

ogólnoakademicki

Poziom studiów:

pierwszego stopnia

Forma studiów:

stacjonarne

Specjalności na kierunku:

Awionika, Pilotaż, Samoloty, Silniki lotnicze, Zarządzanie ruchem lotniczym

Tytuł otrzymywany po ukończeniu studiów:

inżynier

Nazwa jednostki prowadzącej zajęcia:

Katedra Inżynierii Lotniczej i Kosmicznej

Kod zajęć:

15171

Status zajęć:

obowiązkowy dla specjalności Zarządzanie ruchem lotniczym

Układ zajęć w planie studiów:

sem: 6 / W45 C30 / 6 ECTS / Z

Język wykładowy:

polski

Imię i nazwisko koordynatora:

dr inż. Daniel Lichoń

Cel kształcenia i wykaz literatury

Główny cel kształcenia:
Zapoznanie studenta z charakterystykami statków powietrznych od strony operacyjnej, tzn. z punktu widzenia podmiotów użytkujących, obsługujących, nadzorujących we współczesnym systemie zarządzania ruchem lotniczym.

Ogólne informacje o zajęciach:
Na zajęciach omawiane są charakterystyki zróżnicowanych typów statków powietrznych według klasyfikacji Organizacji Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ICAO). Szczególną uwagę poświęcono samolotom pasażerskim i transportowym stanowiącym dominującą część cywilnego ruchu lotniczego. Dotyczy to osiągów samolotów, ciężaru (załadowania), wyważenia oraz ekonomii lotu. Ponadto omawiane są wiropłaty, lotnictwo sportowe, lotnictwo bezzałogowe, statki lżejsze od powietrza, statki sub-orbitalne i wojskowe - wybrane zagadnienia charakterystyk operacyjnych.

Wykaz literatury, wymaganej do zaliczenia zajęć

Literatura wykorzystywana podczas zajęć wykładowych
1	Airbus company	Getting to grips with aircraft performance	Flight Operations Support & Line Assistance.	2002
2	Airbus company	Getting to grips with weight and balance	Flight Operations Support & Line Assistance.	-
3	Federal Aviation Administration	Weight and Balance	Aviation Handbooks & Manuals (access: https://www.faa.gov/regulationspolicies/handbooksmanuals/aviation/phak/chapter-10-weight-and-balance).	-
4	Airbus company	Getting to grips with fuel economy	Flight Operations Support & Line Assistance.	-
5	Dalamagkidis K., Valavanis K. P., Piegl L. A.	On Integrating Unmanned Aircraft Systems into the National Airspace System	Springer, 2nd edition.	2012
6	Federal Aviation Administration	Helicopter Flying Handbook	Aviation Handbooks & Manuals (access: https://www.faa.gov/regulations_policies/handbooks_manuals/aviation/helicopter_flying_handbook).	-
7	Federal Aviation Administration	Glider Flying Handbook	Aviation Handbooks & Manuals (access: https://www.faa.gov/regulations_policies/handbooks_manuals/aviation/glider_handbook).	-
8	Federal Aviation Administration	Balloon Flying Handbook	Aviation Handbooks & Manuals (access: https://www.faa.gov/sites/faa.gov/files/regulations_policies/handbooks_manuals/aviation/FAA-H-8083-11.pdf).	-

Literatura wykorzystywana podczas zajęć ćwiczeniowych/laboratoryjnych/innych
1	International Civil Aviation Organization (ICAO)	Selected documents regulationg the civil aviation	-.	-
2	European Parliament and of the Couincil	Selected european regulations related to aviation	-.	-
3	European Aviation SafetyAgency (EASA)	Selected documents regulationg aviation in Europe	-.	-
4	European Organisation for the Safety of Air Navigation (EUROCONTROL)	Selected documents regulating the european air traffic management	-.	-

Wymagania wstępne w kategorii wiedzy / umiejętności / kompetencji społecznych

Wymagania formalne:
Rejestracja na semestr 6.

Wymagania wstępne w kategorii Wiedzy:
Wiedza z zakresy aerodynamiki, mechaniki lotu, ogólnej budowy statków powietrznych, podstaw obsługi technicznej samolotu oraz podstaw budowy przestrzeni powietrznej.

Wymagania wstępne w kategorii Umiejętności:
Umiejętność klasyfikacji poszczególnych charakterystyk statku powietrznego (układ konstrukcyjny, osiągi, aerodynamika, zespół napędowy, własności pilotażowe, koszty).

Wymagania wstępne w kategorii Kompetencji społecznych:
Świadomość złożoności budowy statku powietrznego oraz roli jaką pełni lotnictwo we współczesnym świecie.

Efekty kształcenia dla zajęć

MEK	Student, który zaliczył zajęcia	Formy zajęć/metody dydaktyczne prowadzące do osiągnięcia danego efektu kształcenia	Metody weryfikacji każdego z wymienionych efektów kształcenia	Związki z KEK	Związki z PRK
MEK01	Zna kryteria klasyfikacji statków powietrznych. Posiada wiedzę z zakresu osiągów samolotu w ujęciu operacyjnym. Posiada wiedzę z zakresu ciężaru, załadowania i wyważenia samolotu. Zna ograniczenia eksploatacyjne samolotu. Posiada wiedzę z zakresu ekonmii lotu. Zna charakterystyki operacyjne pozostałych typów statków powietrznych (wiropłaty, statki lżejsze od powietrza, statki bezzałogowe, statki suborbitalne) istotne z perspektywy zarządzania ruchem lotniczym. Jest świadomy w jaki sposób współczesne statki powietrzne operują w przestrzeni powietrznej.	Wykład	Egzamin pisemny	K-W06+ K-W08+ K-W11++ K-W12+++ K-K01++ K-K03+	P6S-KK P6S-KR P6S-WG P6S-WK
MEK02	Potrafi dokonać przeglądu współczesnych statków powietrznych w odniesieniu do wybranych kryteriów klasyfikacji. Potrafi wykonać analizę przelotu samolotu w przestrzeni kontrolowanej. Potrafi przeprowadzić analizę załadowania i wyważenia samolotu pasażerskiego z wykorzystaniem instrukcji operacyjnej samolotu (Flight Crew Operation Manual, FCOM). Potrafi przeprowadzić analizę przygotowania naziemnego samolotu i planowania przelotu względem minimalizacji zużycia paliwa.	Ćwiczenia problemowe	Raport pisemny	K-U08+++ K-K07++	P6S-KO P6S-UW

Treści kształcenia dla zajęć

Sem.	TK	Treści kształcenia	Realizowane na	MEK
6	TK01	Klasyfikacja statków powietrznych. Kryteria klasyfikacji. Źródła kryteriów (instytucje, przepisy, charakterystyki konstrukcyjne i osiągowe).	W01	MEK01
6	TK02	Osiągi samolotów. Wysokość lotu - rodzaje wysokości/przewyższenia lotu, wpływ parametrów atmosfery na pomiar wysokości. Prędkość lotu - rodzaje prędkości mierzone/używane w lotnictwie. Prędkości charakterystyczne w poszczególnych etapach lotu (rozbieg, start, wznoszenie, przelot, zniżanie, podejście, lądowanie). Ograniczenia eksploatacyjne prędkości i wysokości lotu.	W02 03 04	MEK01
6	TK03	Ciężar i wyważenie samolotu. Definicje ciężarów charakterystycznych samolotu. Definicje wyważenia samolotu. Wpływ położenia środka ciężkości na własności lotne samolotu. Metody określania położenia środka ciężkości samolotu. Certyfikowane limity operacyjne - obwiednia położenia środka ciężkości i dopuszczalnego ciężaru samolotu. Indeks położenia środka ciężkości (indeks momentu). Rodzaje arkuszy wyważenia na podstawie instrukcji użytkowania samolotu (FCOM). Sytuacje niebezpieczne ze względu na położenie środka ciężkości.	W05 06 07 08	MEK01
6	TK04	Układ paliwowy samolotu. Budowa układu paliwowego samolotu pasażerskiego. System zmiany położenia środka ciężkości. Sekwencja tankowania i zużycia paliwa w zbiornikach samolotu. Wpływ tankowania i zużycia paliwa na położenie środka ciężkości samolotu.	W09	MEK01
6	TK05	Ekonomia lotu. Aktywności operacji naziemnych minimalizujące zużycie paliwa. Aspekty planowania lotu w ujęciu minimalizacji zużycia paliwa. Indeks kosztów. Potencjalne możliwości minimalizacji zużycia paliwa wybranych typów samolotów.	W10 11	MEK01
6	TK06	Charakterystyki operacyjne pozostałych typów statków powietrznych: wiropłaty, samoloty bezzałogowe, statki lżejsze od powietrza, pojazdy sub-orbitalne.	W12 13 14	MEK01
6	TK07	Podsumowanie wykładu	W15	MEK01
6	TK08	Przegląd współczesnych statków powietrznych w odniesieniu do wybranych kryteriów klasyfikacji. Analiza przelotu samolotu w przestrzeni kontrolowanej. Analiza załadowania i wyważenia samolotu pasażerskiego z wykorzystaniem instrukcji operacyjnej samolotu (Flight Crew Operation Manual, FCOM). Analiza przygotowania naziemnego samolotu i planowania przelotu względem minimalizacji zużycia paliwa.	C01-C15	MEK02

Nakład pracy studenta

Forma zajęć	Praca przed zajęciami	Udział w zajęciach	Praca po zajęciach
Wykład (sem. 6)	Przygotowanie do kolokwium: 10.00 godz./sem.	Godziny kontaktowe: 45.00 godz./sem.	Uzupełnienie/studiowanie notatek: 15.00 godz./sem. Studiowanie zalecanej literatury: 15.00 godz./sem.
Ćwiczenia/Lektorat (sem. 6)	Przygotowanie do ćwiczeń: 15.00 godz./sem.	Godziny kontaktowe: 30.00 godz./sem.
Konsultacje (sem. 6)		Udział w konsultacjach: 2.00 godz./sem.
Zaliczenie (sem. 6)	Przygotowanie do zaliczenia: 20.00 godz./sem.	Zaliczenie pisemne: 2.00 godz./sem.

Sposób wystawiania ocen składowych zajęć i oceny końcowej

Forma zajęć	Sposób wystawiania oceny podsumowującej
Wykład	Test pisemny obejmujący weryfikację modułowego efektu kształcenia MEK01. Warunkiem uzyskania oceny pozytywnej jest zdobycie powyżej 50% możliwych punktów. Ocena 3.0 odpowiada zakresowi 51%-60% punktów, ocena 3.5 to zakres 61%-70%, ocena dobry 71%-80%, ocena 4.5 to 81%-90%, ocena 5.0 to zakres powyżej 91% punktów.
Ćwiczenia/Lektorat	Raporty pisemne obejmujące weryfikację modułowego efektu kształcenia MEK02. Warunkiem uzyskania oceny pozytywnej z raportu jest zdobycie powyżej 50% możliwych punktów. Ocena 3.0 odpowiada zakresowi 51%-60% punktów, ocena 3.5 to zakres 61%-70%, ocena dobry 71%-80%, ocena 4.5 to 81%-90%, ocena 5.0 to zakres powyżej 91% punktów. Ocena końcowa z ćwiczeń stanowi średnią arytmetyczą ocen cząstkowych.
Ocena końcowa	Ocena końcowa jest wystawiana jako średnia arytmetyczna ocen cząstkowych.

Przykładowe zadania

Wymagane podczas egzaminu/zaliczenia
(-)

Realizowane podczas zajęć ćwiczeniowych/laboratoryjnych/projektowych
(-)

Inne
(-)

Czy podczas egzaminu/zaliczenia student ma możliwość korzystania z materiałów pomocniczych : nie

Treści zajęć powiazane są z prowadzonymi badaniami naukowymi tak

1	A. Bednarz; R. Grzejda; S. Ignatovych; D. Lichoń; M. Łopatka; W. Mielniczek; G. Moneta; R. Mykhailyshyn; K. Puchała; E. Szymczyk	Aerial medical platform for soldiers and civils evacuation – Concept, implementation plan and assessment of adaptation possibility of existing technologies	2025
2	D. Lichoń	System miejskiej mobilności powietrznej – koncepcja pilotażowa na przykładzie miasta Rzeszów	2025
3	D. Lichoń	Kryteria oceny integracji bezzałogowych statków powietrznych w przestrzeni kontrolowanej z punktu widzenia osiągów w locie	2024
4	D. Lichoń; T. Lis; A. Majka	RPAS performance model for fast-time simulation research on integration in non-segregated airspace	2023
5	D. Lichoń	Modelling of the reference STARs procedures in the context of RPAS integration in non-segregated airspace	2020